Bakımevinde kalan yatağa bağımlı olmayan yaşlı erkeklerde sarkopeni
Gülistan BAHAT ÖZTÜRK, Fatih TUFAN, Bülent SAKA, Sibel AKIN, Süleyman SİVRİKAYA , Nurullah YÜCEL, Nilgün ERTEN, Mehmet Akif KARAN
Giriş: Sarkopeni yaşa bağlı olarak kas kütlesi, gücü ve dayanıklılığının azalmasıdır. Kaslardaki yapısal ve fonksiyonel gerileme ile mobilite azalır, kırılganlık, düşmeler ve morbidite artar, yaşlı birey giderek bağımsızlığını kaybeder. Sarkopeni ve fiziksel kırılganlık önemli bir toplum sağlığı sorunudur. Sarkopeni gelişiminde nörolojik, çevresel, besinsel, hormonal ve genetik pek çok faktörün etkileşiminin önemli olduğu belirtilmektedir. Bu çalışmada bir bakımevinde kalan 60 yaş üzeri erkeklerde sarkopeni sıklığının saptanması ve sarkopeninin yaş, nütisyonel durum, kırılganlık ve fonksiyonel durum ile ilişkilerini araştırılması amaçlanmıştır.
Metod: Çalışma İstanbul Kayışdağı Darülaceze Merkezine bağlı birimlerde yürütüldü. Sakinler, bakım veren personel ve sağlık ekibi ile yüz yüze görüşüldü. Kas kütlesi, kişisel kullanıma uygun BC532 model vücut analiz monitörü ile, biyoimpedans analizi yöntemiyle tespit edildi. Vücut yüzey alanı (vya) DuBois formülüne (BSA= (kg0.425 X m0.725) X 0.007184) göre hesaplandı ve kas kütlesi vücut yüzey alanına göre düzeltildi. Genç sağlıklı 60 erkek bireyin aynı yöntem ile elde edilen vücut yüzey alanına göre hesaplanan kas kütlesi bulundu. Sarkopeni, vücut yüzey alanı başına kas kütlesinin genç sağlıklı erkeklerin ortalamasının 2 standart sapmasından daha düşük olması olarak kabul edildi. Nütrisyonel değerlendirme Mininütrisyonel Değerlendirme Testi ile yapıldı. Kırılganlık, Fried ve arkadaşları tarafından tanımlanan kriterlere göre değerlendirildi ve Fried skorunun 3 ve üzerinde olması kırılganlık olarak kabul edildi. Kırılganlık parametreleri son 1 yılda 4.5 kg veya %5 kilo kaybı, bitkinlik-tükenmişlik hissi, güçsüzlük-kuvvetsizlik, yavaş yürüme, fiziksel aktivitede kısıtlanma olarak alındı. Fonksiyonel durum günlük yaşam aktiviteleri (GYA) ve enstrümental günlük yaşam aktiviteleri (EGYA) skorlarına göre değerlendirildi.
Bulgular: Çalışmaya toplam 157 erkek sakin alındı. Olguların yaşları: 73.1±6.7 yıl, ağırlıkları 67.0±14.1 kg, boyları 162.2±7.7 cm, Beden Kitle İndeksleri (BKİ) 25.4±5.0 kg/m2, kronik hastalık sayısı 3.7±1.8, kullandıkları ilaç sayısı: 7.5±4.2, GYA skoru 8.9±2.0, EGYA skoru 8.7±4.6, kırılganlık skoru 1.6±1.6, geriatrik sendrom sayısı 1.4±1.5, kırılganlık oranı %28.5 buklundu. Sarkopeni sıklığı %85.4 bulunmuştur. 157 sakinin 14'ünde (%8.9) malnütrisyon (MN), 36'sında (%22.9) MN riski saptandı; 107 (%68.2) olguda MN yoktu. Yaş ile kas kütlesi arasında anlamlı negatif korelasyon mevcut bulundu (r=-0.20; p=0.01). Sarkopeni olan grupta MNA skoru 21.8+0.8, sarkopeni olmayan grupta MNA skoru 18.1+3.2 saptandı (p=0.02). Kas kütlesi MN olan grupta anlamlı olarak daha düşüktü (26.8+1 kg/vya vs 28.1+1.8 kg/vya). Kırılganlık ve sarkopeni arasında anlamlı ilişki saptanmadı. Ancak kırılganlık parameteleri ve kas kütlesi ilişkisi ayrı ayrı değerlendirildiğinde, son 1 yılda 4.5 kg kilo kaybı olanlarda ortalama kas kütlesi, kilo kaybı olmayan gruba göre anlamlı olarak daha düşük bulundu (26.7+1.0 kg/vya vs 28.0+2.0 kg/vya) (p=0.005). Fonksiyonel durumun göstergesi olan GYA ve EGYA ile sarkopeni arasında da anlamlı ilişki saptanmadı, ancak kas kütlesi ile EGYA arasında zayıf bir korelasyon bulundu (r=0.18; p=0.02).
Yorum: Çalışmamızda bir bakımevinde yaşayan yaşlı erkeklerde sarkopeni sıklığı %85.4 bulunmuştur, bu literatüre göre oldukça yüksek bir orandır. Sarkopeni multifaktörüyel bir patolojiidir. Sarkopeniye yol açabilen sedanter yaşam, malnütrisyon ve hormonal değişiklikler gibi faktörlerin araştırılması ve koruyucu tedavilerin yapılması düşünülmelidir.